Kaart Erover

1. Waarom dit spel?

In veel teams voelen mensen zich niet altijd vrij om zichzelf te zijn, hun zorgen te delen of met nieuwe ideeën te komen. Misschien herken je dat wel: die vergadering waarin je toch maar je mond hield, die keer dat je een fout liever verborg, of dat innovatieve idee dat je voor jezelf hield omdat je bang was voor de reacties.

Je bent niet alleen. Uit onderzoek blijkt dat psychologische veiligheid de basis is voor gezonde, innovatieve en succesvolle teams. Als mensen zich veilig voelen om zich uit te spreken, fouten te maken en elkaar uit te dagen, wordt werk niet alleen effectiever maar ook veel leuker.

Dit spel is gemaakt om teams te helpen praten over situaties die we allemaal herkennen maar vaak lastig vinden om te bespreken. Door samen dit spel te spelen, creëer je een veilige ruimte om ervaringen te delen en als team te bespreken hoe jullie met elkaar willen omgaan.

2. DOEL VAN HET SPEL  

Het uiteindelijke doel is om teams te begeleiden naar een sterkere onderlinge verbinding en een cultuur waarin psychologische veiligheid de norm is. Door samen te reflecteren op herkenbare situaties en open gesprekken te voeren, kunnen teams concrete afspraken maken over hoe ze met elkaar willen samenwerken. Dit leidt niet alleen tot betere prestaties en meer innovatie, maar maakt het werk ook aanzienlijk plezieriger voor iedereen.

3. THEMA’S EN SPELMATERIAAL

Het spel bestaat uit 24 speciale ‘pest’ kaarten die zijn onderverdeeld in vier thema's, elk met een eigen kleur. Elk thema vertegenwoordigt een belangrijk aspect van psychologische veiligheid in teams:

• De blauwe kaarten gaan over Leerveiligheid.
  
  Leerveiligheid stelt teams in staat om te groeien en te innoveren. Het gaat om de vrijheid om vragen te stellen, te experimenteren en te leren van fouten zonder angst voor gezichtsverlies. In een team met sterke leerveiligheid worden vragen verwelkomd, wordt experimenteren aangemoedigd en worden fouten gezien als leerkansen.

• De groene kaarten vertegenwoordigen Persoonlijke Veiligheid.
  
  Persoonlijke Veiligheid is de basis van psychologische veiligheid. Het gaat om het gevoel dat teamleden zichzelf kunnen zijn zonder angst voor negatieve gevolgen voor hun zelfbeeld, status of carrière. In een team met hoge persoonlijke veiligheid kunnen mensen hun echte gedachten en gevoelens uiten, fouten toegeven en onzekerheden delen zonder bang te zijn voor spot of afwijzing.

• De rode kaarten staan voor Uitdager Veiligheid.
  
  Uitdager veiligheid stelt teamleden in staat om de status quo te bevragen en verbeteringen voor te stellen zonder angst voor negatieve gevolgen. In een team met sterke uitdager veiligheid worden kritische vragen verwelkomd, wordt constructieve feedback gewaardeerd en durven mensen bestaande praktijken ter discussie te stellen.

• De gele kaarten vertegenwoordigen Bijdrager Veiligheid.
  
  Bijdrager veiligheid gaat over het gevoel dat je actief kunt deelnemen en bijdragen met je vaardigheden. In een team met een hoge bijdrager veiligheid voelen mensen zich vrij om hun expertise in te brengen, deel te nemen aan projecten en mee te doen aan discussies zonder angst voor vernedering of afwijzing.
   
• De ‘wisselwinnaar’ kaarten brengen een prettig moment van positieve interactie in het spel. Wanneer een speler de Wisselwinnaar speelt, krijgt hij of zij niet alleen de kans om een nieuwe kleur te kiezen, maar wordt ook uitgenodigd om een oprecht compliment te geven aan de volgende speler. 

4. SPELREGELS

Dit kaartspel is bewust geïnspireerd door het bekende Nederlandse kaartspel "Pesten". Deze keuze is geen toeval, het spel gebruikt deze parallel om op een veilige manier het gesprek aan te gaan over momenten die in het echte leven voor spanning kunnen zorgen. Ook de personen die zelf niet vaak met deze situaties te maken krijgen zullen tijdens dit spelpestkaarten gedeeld krijgen waarvan zij ongemak ervaren, dit draagt bij aan de leerervaring. 

Het spel bestaat uit twee soorten kaarten: de nummerkaarten (1 t/m 9) en de speciale 'pestkaarten'. De nummerkaarten vormen de basis van het spel en komen in de vier verschillende kleuren voor, elke kleur is een aspect van psychologische veiligheid. 

De pestkaarten zijn er in drie varianten, elk met een eigen symbool en betekenis. De ernst van de situaties die op deze kaarten staan beschreven, loopt bewust op met het 'pestende' effect van de kaart:

• Het stopteken is de mildste variant en de volgende speler moet een beurt overslaan.
  
  De situaties op deze kaarten gaan vaak over alledaagse momenten die voor licht ongemak kunnen zorgen. Deze situaties zijn niet direct schadelijk, maar kunnen wel het begin zijn van een patroon dat de psychologische veiligheid ondermijnt.
   
• De pijl die de speelrichting omdraait, staat symbool voor momenten waarop de teamdynamiek plotseling kan veranderen.
  
  De situaties op deze kaarten zijn al wat serieuzer van aard. Ze beschrijven gebeurtenissen die een team uit balans kunnen brengen.

• De meest impactvolle pestkaart is de +3 kaart, waarbij de volgende speler drie kaarten moet pakken.
  
  Deze kaarten bevatten de meest serieuze situaties, namelijk momenten die een grote impact kunnen hebben op de psychologische veiligheid van teamleden. Het kunnen situaties zijn waarbij mensen zich zo onveilig voelen dat ze belangrijke zorgen niet meer durven delen.
   

Het spel verloopt zoals het traditionele pesten: met de klok mee leggen spelers een kaart die qua kleur, nummer of symbool moet matchen met de bovenste kaart op de stapel. Kun je niet leggen, dan trek je een nieuwe kaart. De speler die als eerste zijn of haar kaarten kwijt is “wint” het spel. Uiteraard gaat het in dit spel vooral om de gesprekken die ontstaan en de afspraken die gemaakt worden. 

Elke keer als er een kaart wordt gespeeld, vooral bij de pestkaarten, ontstaat er een moment van reflectie. De situatie op de kaart wordt voorgelezen en de ontvanger deelt wat dit met die persoon doet. Vervolgens stemt het team af hoe ze met dit soort situaties om willen gaan en maakt, indien nodig, afspraken hierover. Door de opbouw in ernst van de pestkaarten, bouwt ook het gesprek zich natuurlijk op. 

Deze combinatie van een bekend spelmechanisme met doordachte situaties maakt het mogelijk om op een toegankelijke en betekenisvolle manier te werken aan psychologische veiligheid. Het 'pesten' in het spel wordt zo een instrument om juist pestgedrag in teams bespreekbaar te maken en te verminderen.

5. AANTAL SPELERS & DUUR

Het spel komt het beste tot zijn recht in kleine teams. De ideale groepsgrootte ligt tussen de vier en zeven spelers. Deze kleinere setting zorgt ervoor dat iedereen voldoende ruimte krijgt om zijn of haar ervaringen te delen. Met vier spelers ontstaat er vaak een intensief gesprek waarbij iedereen veel aan bod komt. Bij zeven spelers is er nog steeds voldoende intimiteit, maar ontstaat er ook een rijkere diversiteit aan perspectieven en ervaringen.

Een grotere groep dan zeven spelers raden we af, omdat dit ten koste gaat van de veilige sfeer die nodig is voor openhartige gesprekken. Ook krijgt dan niet iedereen voldoende gelegenheid om actief deel te nemen aan de discussies die ontstaan naar aanleiding van de kaarten. Een alternatief kan zijn om een groter team op te splitsen en twee losse kaartspellen te spelen waarna de gemaakte afspraken gezamenlijk samengebracht en bekrachtigd worden.
 

Voor de tijdsduur is het belangrijk om voldoende ruimte te nemen. Reken op ongeveer 45 tot 60 minuten voor een volledige spelronde. Deze tijd is bewust zo gekozen: korter zou onvoldoende diepgang geven aan de gesprekken, langer zou te intensief kunnen worden. De eerste tien minuten gebruikt het team meestal om in het spel te komen en vertrouwd te raken met de dynamiek. Daarna ontstaan vaak de meest waardevolle gesprekken.

Het is belangrijk om niet te strak vast te houden aan de tijd. Sommige kaarten leiden tot korte, krachtige inzichten, terwijl andere situaties vragen om een uitgebreider gesprek. Volg als team je eigen ritme en behoefte. Merk je dat de energie na een uur afneemt? Dan is dat een natuurlijk moment om de spelronde af te ronden. Je kunt er dan als team voor kiezen om de situaties niet meer uitgebreid te bespreken en het spel uit te spelen.  Zijn jullie na een uur nog volop in een waardevol gesprek verwikkeld? Geef daar dan vooral de ruimte aan.

Voor teams die voor het eerst met het spel werken, is het aan te raden om wat extra tijd in te plannen. Het eerste kwartier kan dan gebruikt worden voor een korte introductie waarin de spelregels en het doel worden toegelicht. Ook is het waardevol om aan het eind ongeveer vijftien minuten te reserveren voor een gezamenlijke reflectie: wat hebben we geleerd? Welke inzichten nemen we mee? Welke concrete afspraken willen we maken?
  

6. SPELVOORBEREIDING

Een goede voorbereiding draagt bij aan een waardevol resultaat. Neem daarom de tijd om het spel zorgvuldig op te zetten. Begin met het creëren van een prettige ruimte waar jullie ongestoord kunnen spelen. Een rustige plek waar mensen zich op hun gemak voelen en vrijuit kunnen praten draagt bij aan de openheid van het gesprek dat gaat ontstaan.

Voordat het spel begint, is het belangrijk om alle kaarten goed te schudden. Als de kaarten goed geschud zijn, deelt één van de spelers zeven kaarten uit aan elke deelnemer. 

De overgebleven kaarten vormen de trekstapel die in het midden van de tafel wordt gelegd met de beeldzijde naar beneden. Naast deze trekstapel wordt de bovenste kaart open neergelegd. Deze kaart vormt het startpunt van het spel en bepaalt welke kleur of welk nummer de eerste speler moet volgen.

Voor een soepel spelverloop is het prettig als iedereen comfortabel rond de tafel zit en de kaarten goed kan zien. Zorg ervoor dat er voldoende ruimte is om kaarten neer te leggen en dat iedereen elkaar goed kan aankijken tijdens de gesprekken. Een kleine voorraad water of andere verfrissingen binnen handbereik kan prettig zijn omdat er waarschijnlijk veel gesproken gaat worden.

Dit is ook het moment om met elkaar af te spreken hoe jullie omgaan met mogelijke onderbrekingen. Spreek bijvoorbeeld af dat telefoons op stil gaan en leg vast wat jullie doen als iemand onverhoopt even weg moet. Door dit soort praktische zaken vooraf te regelen, kan iedereen zich tijdens het spel volledig focussen op de gesprekken en interacties die ontstaan.

Een belangrijk onderdeel van de voorbereiding is het creëren van de juiste mindset. Neem daarom even de tijd om met elkaar te delen wat jullie van het spel verwachten en wat ieders persoonlijke wensen of grenzen zijn. Sommige mensen zijn direct bereid om persoonlijke ervaringen te delen, anderen hebben daar wat meer tijd voor nodig. Door dit vooraf te bespreken, ontstaat er begrip voor elkaars behoeften.

Als laatste stap in de voorbereiding is het goed om nog even de belangrijkste spelregels door te nemen. Niet omdat het een ingewikkeld spel is, maar vooral omdat het helpt om een gedeeld beeld te hebben van hoe jullie het spel gaan spelen. Benadruk daarbij dat het niet gaat om winnen, maar om de waardevolle gesprekken die ontstaan en de inzichten die jullie als team opdoen.

Met deze zorgvuldige voorbereiding ligt er een mooie basis voor een bijzonder teammoment. De kaarten zijn geschud, de setting is prettig en iedereen weet wat er komen gaat. Nu kan het echte spel beginnen: een ontdekkingsreis naar meer openheid, vertrouwen en veiligheid in het team.